|
YENİŞARBADEMLİ YÖRESİNDE BULUNAN ŞİFALI BİTKİLER
Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Ö.Doğanoğlu, Prof.Dr. Abdullah Gezer ve C.Yücedağ tarafından İlçemizde yapılan ve iki yılda tamamlanan araştırmaların sonuçları yayınlandı. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisinde "Göller Bölgesi-Yenişarbademli Yöresi’nin Önemli Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitki Taksonları Üzerine Araştırmalar" başlığı altında yayımlanan araştırma sonuçlarına göre yöremizde 43 adet şifalı bitki tespit edildi. Söz konusu araştırmada "Bu çalışmada, Göller Bölgesi-Yenişarbademli Yöresi’nde doğal olarak yetişen ve insanların sağlıklı yaşamında önemli rol oynayan 43 tıbbi ve aromatik bitki taksonu saptanmıştır. Bu bitkilerin familyaları, bilimsel adları, yöresel adları, kullanılan kısımları ve kullanım alanları tanıtılmıştır. Bu kapsamda ayrıca, tesbit edilen bu taksonların korunması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılarak insanlığın hizmetine sunulabilmesi konularında önerilerde bulunulmuştur." "Yörede 100 kişi ile ayrı ayrı ve yüzyüze yapılan görüşmeler ile yöresel adları, kullanılan kısımları ve kullanım alanları belirlenen toplam 43 tıbbi ve aromatik bitki taksonu tespit edilmiştir. Taksonların familyaları ve bilimsel adları Davis (1965)’in “sistematik dizini”ne göre aşağıda verilmiştir." denilmektedir.
Araştırma sonuçlarına göre yöremizde tespit edilen Şifalı Bitkiler şunlardır..
1. Equisetum ramossisimum Desf. Familyası: Equisetaceae Yöresel adları: At kuyruğu, tilki kuyruğu, ulama, yayılgan otu Kullanılan kısımları: Yaprak ve sürgünleri Kullanım alanları: Ağız ve boğaz iltihaplarında, damar tıkanıklıklarında, mayasıl ve egzama gibi deri hastalıklarında, siyatik ve romatizma ağrılarında ve değişik kanser tedavilerinde kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Genel olarak Dedegöl Dağı eteklerinde, özellikle de Kapız mevkiinde, 1200-1450 m. rakımlar arasında bulunmaktadır.
2. Juniperus oxycedrus L. Familyası: Cupressaceae Yöresel adları: Katran ardıcı, ardıç, kara ardıç Kullanılan kısımları: Kozalakları, yaprağı ve kabuğu Kullanım alanları: İdrar yolu enfeksiyonlarında, ağrı kesici olarak, vücuttaki değişik kırık ve çıkıkların tedavisinde, ciltteki deri lekelerinde kullanılmaktadır. Ayrıca kozalakları baharat olarak değerlendirilmektedir. Araştırma sahasında bulunduğu yerler:Yörede 1000 m. rakımdan başlayarak orman üst sınırına kadar yayılışını sürdürmektedir.
3. Berberis crataegina DC. Familyası: Berberidaceae Yöresel adları: Siyah meyveli karamuk, garamuk, karanbuk, garanbuk, karamık, Kullanılan kısımları: Meyveleri, taze yaprakları ve kökleri Kullanım alanları: Gıda olarak yararlanıldığı gibi, böbrek ve idrar yolu enfeksiyonlarında ve ateş düşürücü olarak da kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yukarısayacak üstü, Küçükdağ Tepe ve Yenice mevkiilerinde 1300-1700 m. rakımlar arasında rastlanmaktadır.
4. Berberis vulgaris L. Familyası: Berberidaceae Yöresel adları: Karamuk, garamuk, karanbuk, karanbık, karamık, karamıh Kullanılan kısımları: Meyveleri, taze yaprakları ve kökleri Kullanım alanları: Ateş düşürücü ve müshilaj olarak ve sarılık hastalığının tedavisinde kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: 1500-2500 m. rakımlar arasında, Dedegöl Dağı eteklerinde, Melikler Mezarlığında, Pınargözü ve Dört Kardeşler mevkiilerinde oldukça yaygındır.
5. Capsella bursa-pastoris (L.) Medik Familyası: Cruciferae Yöresel adları: Çoban çantası, çıngırdak otu, çıngıldak, kuşkuş otu Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve tohumları Kullanım alanları: Kanser hastalıkları tedavisinde, kanamaları durdurmada, mide, bağırsak, akciğer ve böbrek rahatsızlıklarında ve ayrıca tansiyon düşürücü olarak kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede 1000-1800 m. arasındaki rakımlarda bulunmaktadır. Çoğunlukla yol kenarlarında, çayırlık alanlarda, tarlalarda, hendeklerde ve kültür bitkileri arasında rastlanmaktadır.
6. Nasturtium officinale R. B. Familyası: Cruciferae Yöresel adları: Su teresi, gerdeme, su gerdemesi, kerdeme , su kerdemesi Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün, çiçek ve tohumları Kullanım alanları: Gıda olarak kullanıldığı gibi, balgam ve idrar söktürücü, kan şekerini düşürücü ve yatıştırıcı olarak yararlanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler:Özellikle akarsu kenarlarında, bataklık ve nemli yerlerde, örneğin Pınargözü ve Beyşehir Gölü kıyılarında 1000-1900 m. rakımlar arasında bulunmaktadır.
7. Rumex acetosella L. Familyası: Polygononaceae Yöresel adları: Kuzu kulağı, ekşice, ekşi ot, ekşilik, ekşimik, ekşi kulak Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve kökleri Kullanım alanları: Gıda olarak tüketildiği gibi, kabızlıkta, bağırsak kurtlarını düşürmede, gaz giderici ve safra söktürücü olarak da kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede Pınarbaşı, Yenice, Gölyaka, Gölkonak mevkiilerinde 1000-1500 m. rakımlar arasında, meşcere ve yol kenarlarında, tarlalar ve terkedilmiş yerlerde rastlanmaktadır.
8. Chenopodium foliosum L. Familyası: Chenopodiaceae Yöresel adları: İt üzümü, yer üzümü, yer dudu Kullanılan kısımları: Yaprakları ve meyveleri Kullanım alanları: İdrar artırıcı ve müsilaj etkisinin yanı sıra, gıda olarak tüketilmektedir. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Özellikle yangın geçiren sahalarda bulunduğu tarafımızdan tespit edilmiştir. Geledost Tepe, Yenice, Körmenlik ve Senit yaylasında 900-1600 m. rakımlar arasında yayılış göstermektedir.
9. Chenopodium album L. Familyası: Chenopodiaceae Yöresel adları: Sirken, sirkecen, dağ ıspanağı, yabani ıspanak, dağ pazısı Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek ve sürgünleri Kullanım alanları: Gıda olarak kullanılmasının yanında, kansızlıkta, açık yaraları iyileştirmede ve ayrıca saç diplerindeki kepek ve konak oluşumlarına karşı da kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Melikler mezarlığı, Dedegöl etekleri, Belence ile İbişler mevkiilerinde örneklerine rastlanmaktadır.
10. Hypericum perforatum L. Familyası: Guttiferae Yöresel adları: Kantaron, koyunkıran, yara otu, boya otu, kanotu Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek, taze uç sürgünleri ve kökleri Kullanım alanları: Mide ve bağırsak gazlarını gidermede, barsak kurtlarını düşürmede, ülser ve gastriti iyileştirmede, yara ve yanıklara karşı kullanıldığı gibi boyacılıkta da yararlanılmaktadır Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Pınargözü ile Karagöl arasındaki mevkiilerde ve Melikler Mezarlığı üstünde 1500-1800 m. rakımlar arasında rastlanmaktadır. Çoğunlukla kurak yerlerde, yol kenarlarında ve orman içi açıklıklarda bulunmaktadır.
11. Malva sylvestris L. Familyası: Malvaceae Yöresel adları: Ebe gümeci, ebe gömeci, çoban ekmeği, gömeç, kümeç, eme gümeci Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve kökleri Kullanım alanları: Gıda olarak kullanılmasının yanı sıra, iltihap kurutucu olarak, mide üşütmelerinde, boğaz ağrısı, öksürük ve solunum yolu enfeksiyonlarında, yanıklarda ve çıban kurutmada, açık yaraları iyileştirmede kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörenin tamamında yaygın olarak rastlanmaktadır.
12. Rhus coriaria L. Familyası: Anacardiaceae Yöresel adları: Sumak, Usmak, mavru, mavri Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün , kabuk ve meyveleri Kullanım alanları: Boğaz ve diş eti hastalıklarında, mide ekşimelerinde, ateş düşürücü ve kabızlık giderici olarak kullanıldığı gibi boyamacılıkta ve baharat şeklinde de yararlanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede 1500-2000 m. rakımlar arasında bulunmaktadır. Karagüney , Körmenlik ve Senit mevkiilerinde sumak taksonlarına rastlanmaktadır.
13. Rubus idaeus L. Familyası: Rosaceae Yöresel adları: Böğürtlen,börtlen, börtliyen, börtlenge, kürmez, körmez Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve meyveleri Kullanım alanları: Gıda olarak tüketilmesinin yanında, şeker düşürücü olarak, solunum yolu hastalıklarında, ciltteki sivilce ve akne ve çeşitli yara ve doğum lekelerini kapatmada kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede 1000-2300 m. rakımlar arasında yaygın olarak bulunmaktadır. Özellikle Yenice, ve Başçam mevkiilerinde böğürtlen topluluklarına rastlanmaktadır.
14. Fragaria vesca L. Familyası: Rosaceae Yöresel adları: Dağ çileği, yer çileği,orman çileği,çilli Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün, çiçek, meyve ve kökleri Kullanım alanları: Gıda olarak tüketildiği gibi, iştah açıcı, kabız yapıcı, idrar yollarındaki iltihapları kurutucu, açık yaraların kapatılması, derideki sivilce ve lekelere karşı kullanımının yanı sıra, arıcılıkta ve süs bitkilerinin çiçek veriminin arttırılmasında kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede ormanlık alanlarda, ağaç diplerinde bulunmaktadır. Nemli alanlarda özellikle Pınargözü mevkiinde güzel örneklerine rastlanmaktadır.
15. Geum urbanum L. Familyası: Rosaceae Yöresel adları: Su karanfili, dağ karanfili, karanfil kökü Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve kökleri Kullanım alanları: Mide hastalıklarında kullanılmasının yanısıra baharat olarak da kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede Pınargözü Mağarasının üst taraflarında 1800-2200 m. rakımlar arasında özellikle de ardıç ağaçlarının altında yayılışına rastlanmaktadır.
16. Rosa canina L. Familyası: Rosaceae Yöresel adları: Kuşburnu, it gülü, it burnu, yabani gül, yaban gülü Kullanılan kısımları: Yaprak ve meyveleri Kullanım alanları: Soğuk algınlığı ve boğaz iltihaplarında, şeker düzenleyici ve ağrı kesici olarak kullanıldığı gibi gıda olarak da yararlanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede 1000-2300 metre rakımlar arasında bulunmaktadır. Özellikle Yenişarbademli merkezinde, Gölkonak ve Kurucuova’da, Melikler Mezarlığı ve Dörtkardeşler mevkiilerinde yayılışına rastlanmaktadır.
17. Crataegus monogyna Jacq. Familyası: Rosaceae Yöresel adları: Alıç, yemiş, yemişen, yemişgen, ak diken Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek ve meyveleri Kullanım alanları: Kan dolaşımını arttırmada ve tansiyon düşürücü olarak kullanılmasının yanı sıra, gıda olarak da tüketilmektedir. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Orman ve yol kenarlarında, özellikle Pınarbaşı, Kürtler civarı, Senitli Alan mevkiilerinde 1200-1600 m. rakımlar arasında bitki örneklerine rastlanmaktadır.
18. Ammi visnaga (L.) Lam. Familyası: Umbelliferae Yöresel adları: Diş otu, dişlik, kürdan otu, kırdan otu Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek ve sürgünleri Kullanım alanları: Boğaz ağrılarında, kulak iltihaplanmalarında, astım hastalıklarında ve böbrek taşlarını düşürmede kullanılmaktadır. Meyve saplarından da kürdan olarak faydalanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yol ve tarla kenarlarında, açık alanlarda doğal olarak yetişmektedir.Yenişarbademli merkezinde, İsliyurt ve Kızılalan mevkiilerinde 1100-1800 m. rakımlar arasında bu taksona rastlanmaktadır.
19. Anethum graveolens L. Familyası: Umbelliferae Yöresel adları: Dere otu, tere otu, durak otu, turak otu,derelik Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve meyveleri Kullanım alanları: Baharat olarak kullanımının yanı sıra, iştah açıcı, hazmı kolaylaştırıcı, teskin edici ve anne sütünü arttırmada yararlanılmaktadır Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Özellikle Melikler Mezarlığı ve Pınargözü mevkiinde oldukça fazla yayılışa sahip bulunmaktadır.
20. Conium maculatum L. Familyası: Umbelliferae Yöresel adları: Baldıran, baldırgan, baldıran otu, körek, görek Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve kökleri Kullanım alanları: Zehirli olmasına rağmen, sinir yatıştırıcı ve sakinleştirici olarak ayrıca, romatizmal hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede özellikle Beyşehir Gölü kıyılarında ve oldukça nemli alanlarda yayılış göstermektedir.
21. Ecballium elaterium (L.) A. Rich. Familyası: Cucurbitaceae Yöresel adları: Eşek hıyarı, acı kavun, it hıyarı, acı düvelek, cırtlak, acı cırtlak Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek, meyve ve kökleri Kullanım alanları: Sinüzit hastalığının tedavisinde, derideki mantar enfeksiyonlarında ve romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede yaygın olarak, yerleşim birimlerine ve çöplüklere yakın yerlerde, açıklıklarda ve tarla kenarlarında bulunmaktadır.
22. Achillea nobilus L. Familyası: Compositae Yöresel adları: Ayvadane, ayvadana, ayva otu Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek ve sürgünleri Kullanım alanları: Gaz giderici olarak, mide üşütmelerinde, soğuk algınlığı ve idrar yolu enfeksiyonlarında kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede Gölyaka ve Gölkonak’ta, ilçe merkezinde ve Kurucuova’ da 1200-1700 m. rakımlar arasında bulunmaktadır.
23. Matricaria chamomilla L. Familyası: Compositae Yöresel adları: Papatya, beyaz papatya, mayıs papatyası Kullanılan kısımları: Sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Üst solunum yolları enfeksiyonları tedavisinde, tansiyon düşürücü olarak, bulaşıcı hastalıkların çabuk atlatılmasında, basur hastalığında, saç bakımı ve renk açmada kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede özellikle yol kenarlarında, boş ve verimsiz arazilerde fazla miktarda yetişmektedir. 1400-2000 m. rakımlar arasında, Alataş, Pelitlialan ve Yenişarbademli merkezine yakın yerlerde örneklerine rastlanmaktadır .
24. Silybum marianum (L.) Gaertner Familyası: Compositae Yöresel adları: Deve dikeni, eşek dikeni, süt dikeni, gengel dikeni Kullanılan kısımları: Sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Ateş düşürücü, romatizmal ağrıları azaltıcı, safra artırıcı ve ağrı kesici olarak faydalanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: 1500-2400 m. rakımlar arasında, özellikle yol ve tarla kenarları, boş tarlalar ve orman içi açıklıklarda örneklerine rastlanılmaktadır.
25. Sonchus asper (L.) Hill. Familyası: Compositae Yöresel adları: Eşek marulu, dağ marulu, kuzu gevreği, sütlü marul Kullanılan kısımları: Taze yaprak ve sürgünleri Kullanım alanları: Gıda olarak tüketilmesinin yanısıra, bitkiden elde edilen süt böcek sokmalarında kullanılmaktadır Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede orman içi açıklıklarda, bahçe ve kültür bitkileri arasında yetişmektedir.Senit Yaylası, Geledost Tepesi ve Beyşehir Gölü civarında 1100- 1700 m. rakımlar arasında bulunmaktadır.
26. Taraxacum officinalis Web. Familyası: Compositae Yöresel adları: Hindiba, aslan dişi, köpek marulu, radika, aslan çiçeği, sarı çiçek Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek, sürgün ve kökleri Kullanım alanları: Şeker düşürücü olarak, mide ağrılarını ve damar sertliğini gidermede kullanılmasının yanı sıra, gıda olarak da tüketilmektedir. Araştırma sahasında bulunduğu yerler:Yörede tarla kıyılarında, çayırlık ve çimenlik alanlarda, orman içi açıklıklarda 1200-1800 m. rakımlar arasında yaygın olarak görülmektedir.
27. Hyoscyamus niger L. Familyası: Solanaceae Yöresel adları: Banotu, gavur haşhaşı, bengildek, çanak çömlek otu Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve tohumları Kullanım alanları: Zehirli olmasına rağmen ağrı kesici olarak, kulak ve burun iltihaplarında kullanılmaktadır. Bunların dışında, tohumları öğütülerek kahvesi yapılmakta ve tütsü yapılarak baş ağrılarının giderilmesinde ve burun kurtlarının düşürülmesinde de kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede Alataş, Yenice, Küredin mevkiilerinde 1800-2500 m. rakımlar arasında bu takson örneklerine rastlanmaktadır. Bilhassa viranelik yerlerde ve tarla kenarlarında yetişmektedir.
28. Digitalis ferruginea L. Familyası: Scophulariaceae Yöresel adları: Yüksük otu, yüzük otu, avize çiçeği, yüksüklük Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek ve sürgünleri Kullanım alanları: Kalp yetmezliğinde ve böbrek hastalıklarında kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede özellikle Melikler Mezarlığı ve Dört Kardeşler mevkiilerinde 1800-2300 m. rakımlar arasında oldukça sık bir yayılış göstermektedir.
29. Teucrium polium L. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Acı yavşan, yavşan otu, acı ot, oğlan otu Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Soğuk algınlığı ve boğaz ağrılarında, romatizma ve yorgunluk nedenli bel ve bacak ağrılarında, mide üşütmelerinde, şiddetli baş ve diş ağrılarında ağrı kesici olarak kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Bitki özellikle karaçamların altında, tarla kenarlarında 1000-2500 m. rakımlar arasında sık bir yayılışa sahiptir.
30. Phlomis pungens Willd. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Ayı kulağı, ayı çalbası, ayı şalbası, büyük yapraklı şalba, tüylü şalba Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Soğuk algınlıklarında, ağrı kesici, iştah açıcı ve mide ağrılarını giderici olarak kullanılmaktadır. Araştırma Sahasında Bulunduğu Yerler: Özellikle Beyşehir Gölü kıyısında 1500-1800 m. rakımlar arasında bitki örneklerine rastlanmaktadır.
31. Marrubium vulgare L. Familyası: Labiatae Yöresel Adları: Bozot, mayasıl otu, kara şalba, kara derme Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Ağrı kesici, idrar artırıcı ve göğüs yumuşatıcı olarak faydalanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: 1800-2300 m. rakımlar arasında Geledost, Karagüney, Küredin mevkiilerinde bitki örneklerine rastlanmaktadır.
32. Sideritis libanotica Labill. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Dağ çayı, dağ şalbası, eşek şalbası, çalba, çay otu Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Soğuk algınlığında, iştah açıcı, mide ağrılarını azaltıcı ve ağrı kesici olarak kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Tarlalarda ve orman içi açıklıklarda 1500-2000 m. rakımlar arasında bitkiye rastlanılmaktadır.
33. Melissa officinalis L. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Melisa, oğul otu, limon otu, limon nanesi Kullanılan kısımları: Yaprak ve sürgünleri Kullanım alanları: Sakinleştirici, terletici ve ateş düşürücü olarak, mide ağrıları ve kramplara karşı kullanılmasının yanında, yüksek tansiyonu ve şekeri düşürmede de yararlanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler:Yörede nemli ve rutubetli alanlarda 1200-2000 m. rakımlar arasında Beyşehir Gölü çevresinde, Alataş mevkiinde ve Küredin’ de örneklerine rastlanmıştır.
34. Nepeta italica L. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Pisik otu, kimyon otu Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Baharat olarak kullanılmasının yanı sıra, soğuk algınlığı, mide üşütmelerinde ve saç dökülmesine karşı kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede özellikle nemli ve rutubetli alanlarda bitki örneklerine rastlanmıştır.Özellikle Pınargözü ve çevresinde bol miktarda bulunmaktadır.
35. Origanum vulgare L. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Mercanköşk Kullanılan kısımları: Yaprak, çiçek ve sürgünleri Kullanım alanları: Soğuk algınlığı ve boğaz hastalıklarında, romatizma, eklem ve bel ağrılarında ayrıca burkulma ve lif kaymalarında kullanılmaktadır. Bunların dışında, baharat olarak da kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede 1500-2500 m. rakımlar arasında rastlanmaktadır.
36. Mentha pulegium L. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Yarpuz, yabani nane, taş nanesi, fisken, taş yarpuzu Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Baharat olarak kullanımının yanısıra, soğuk algınlığı, ishal, hazımsızlık, mide üşütmesi ve ağız yaralarına karşı kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede, özellikle nemli ve sulak bölgelerde yayılış göstermektedir.
37. Salvia sclarea L. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Misk adaçayı, şabla, ayı şablası, adaçayı, tüylü adaçayı, Ayıkulağı Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Soğuk algınlığı, boğaz ağrıları, mide üşütmeleri, öksürük kesici ve ağız yaralarına karşı kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Takson, karışık meşcereler altında bulunduğu gibi, yol kenarlarında, açıklıklarda ve çalılar arasında 1000-1800 m. rakımlar arasında yaygın olarak bulunmaktadır.
38. Salvia fructicosa Miller. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Anadolu adaçayı, adaçayı, boz şalba, boz şapla, dağ elması, elma otu Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Soğuk algınlığı ve mide üşütmesinde, gaz giderici olarak, kanayan ve sallanan dişlere, diş eti çekilmesi ve çıbanlarda kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Orman altında ve orman içi açıklıklarda, yol kenarlarında, tarlalarda yaygındır. Melikler Mezarlığı ile Karagöl arasında, Pınargözü mevkiinde 1500-2300 m. rakımlar arasında yaygın şekilde bulunmaktadır
39. Salvia officinalis L. Familyası: Labiatae Yöresel adları: Adaçayı, dağ çayı, şalba, çalba Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Mide ve karın ağrılarını giderici, yatıştırıcı, balgam söktürücü, bademcik ve diş eti iltihaplarında kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede çalılıklar, ormanlar, çayırlar, nadasa alınmış tarlalar ve yol kenarlarında 1000-1800 m. rakımlar arasında bulunmaktadır.
40. Plantago major L. Familyası: Plantaginaceae Yöresel adları: Sinir otu, damar otu, sinirlik otu, sinirli ot Kullanılan kısımları: Yaprak ve sürgünleri Kullanım alanları: Yara ve sivilcelerin tedavisinde, balgam söktürücü ve göğüs yumuşatıcı olarak ve damar tıkanıklıklarında kullanılmaktadır. Ayrıca, böcek ve arı sokmalarında kaşıntıyı gidermek amacıyla da yararlanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede yol kenarlarında, tarlalarda ve kuru çayırlarda 1700-2500 m. rakımlar arasında sıkça rastlanmaktadır.
41. Urtica dioica L. Familyası: Urticaeae Yöresel adları: Isırgan, ısıran, dalayan, dağlayan, Kullanılan kısımları: Yaprak ve sürgünleri Kullanım alanları: Gıda olarak tüketilmesinin yanısıra, ağrı kesici ve ateş düşürücü, idrar söktürücü, yüksek tansiyonu düşürücü, nefes darlığı ve böbrek sancılarını gidermede, yorgunluğun atılmasında da kullanılmaktadır. Araştırma Sahasında Bulunduğu Yerler: Yörenin tamamında yaygın olarak rastlanmaktadır.
42. Acarus calamus L. Familyası: Araceae Yöresel adları: Eğir, eğir kökü, eğil,eğil kökü, hazanbel Kullanılan kısımları: Yaprak ve kökleri Kullanım alanları: Baş ve diş ağrılarında, soğuk algınlığında, hafızayı kuvvetlendirici, boğaz ağrıları ve bademcik iltihaplarında, böbrek hastalıklarında, damar tıkanıklıklarında ve aynı zamanda iştah açıcı olarak kullanılmaktadır. Araştırma Sahasında Bulunduğu Yerler: Yenişarbademli yöresinde, 1000-1200 m. rakımlar arasında özellikle Beyşehir Gölü civarında doğal olarak bulunmaktadır.
43. Avena barbata Pott ex Link. Familyası: Gramineae Yöresel adları: Yabani yulaf, yabani burçak Kullanılan kısımları: Yaprak, sürgün ve çiçekleri Kullanım alanları: Şeker düşürücü ve kuvvet verici olarak, astım, bronşit ve selülite karşı kullanılmaktadır. Araştırma sahasında bulunduğu yerler: Yörede kireç taşı çok olan alanlarda, tarlalarda ve tahrip olmuş terkedilmiş alanlarda 1500-1800 m. rakımlar arasında örneklerine rastlanmaktadır.
Ayrıca araştırma sonuçlarına göre bazı önerilerde de bulunulmaktadır. Bu öneriler de şöyle sıralanmıştır. " Bu yöredeki insanlar doğayla iç içe yaşadıkları için tıbbi ve aromatik bitkileri tanıyabilmekte ve onlardan faydalanma şekillerini öğrenmişlerdir. • Çalışma alanının Kızıldağ Milli Parkı sınırları içerisinde olmasından dolayı, yöre halkı, yörenin orman ekosisteminden yararlanma konusunda bazı sorunlar yaşamaktadır Özellikle istihdam imkanları çok kısıtlı olan yörede, tıbbi ve aromatik bitkilerin bilimsel verilere uygun olarak üretilmesi, korunması ve yaygınlaştırılmasının sağlanması durumunda yöre insanları açısından önemli imkanlar sunacaktır.
Yöre halkı tarafından yeterince bilinmeyen Çoban çantası (Capsella bursa-pastoris L.)’nın antibiyotik özelliği bulunması ve ilaç sanayinde sıkça kullanılan bir drog olması nedeniyle de yöre halkına tanıtımı yapılması uygun olacaktır.
Eşek hıyarı (Ecballium elaterium (L.) A. Rich.) isimli bitkinin meyveleri yöre halkı tarafından sinüzit rahatsızlığında doğrudan burna damlatılarak kullanılmaktadır. Bu taksonun bilinçsizce kullanılması sonucu ölümlere neden olduğu bildirilmekte ve bu nedenle insanların bu konuda bilgilendirilmesi önerilmektedir
Yine baldıran (Conium maculatum L.) isimli taksonun zehirli maddeler içerdiği için oldukça tehlikeli olduğu, yaklaşık 6 g.’ının insan için öldürücü bulunduğu belirtilmektedir.
Ayrıca, Hyoscyamus niger L. türünün de zehirli olduğu bilinmektedir. Bu konuda yöre halkının bilgilendirilmesi son derece önem taşımaktadır.
Ülkemizde ve yörede veri yetersizliği nedeniyle, bir çok tıbbi ve aromatik bitkinin durumunun ve potansiyelinin belirlemesi oldukça güç olmaktadır. Bu güçlüğü yenmek için bitkilerin envanterinin yapılması, yoğunluğunun belirlenmesini kapsayan arazi çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun sonucu olarak tıbbi ve aromatik bitkilerin sayıları, yoğunlukları, biyolojik özellikleri ve ekolojik isteklerine uygun yetiştirme teknikleri ortaya konmuş olacaktır. Böylece bu taksonlardan yararlanılabilmenin sürdürülebilirliği sağlanacaktır. • Tıbbi ve aromatik bitkilerin yöre halkı tarafından toplanması, taşınması ve depolanması sırasında bilgi eksikliği nedeniyle elde edilen ürünlerin değerini düşürmekte veya kullanılamaz hale getirmektedir.
Yine kekik ve adaçayı türlerine (Thymus sp ve Salvia sp.) uygulanan yanlış yararlanma yöntemleri sonucunda sürgün verme özelliği köreltilmektedir. Bunlara bağlı olarak , eğimli arazilerde erozyon tehlikesi artmaktadır. •
Sonuç olarak, gerek takson sayısı gerekse tür içi zenginliği açısından dünyanın ve ülkemizin sayılı yörelerinden birisi konumunda olan Yenişarbademli yöresi doğal bitki örtüsünün korunması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılarak insanlığın hizmetine sunulabilmesi için bilimsel verilere dayalı kapsamlı araştırma bulgularına ve bu bulguların uygulamaya konulmasına bağlıdır."
|
|
Bu Web Sitesi En İyi 1024x768 Ekran
Çözünürlüğü ve Gerçek Renkte Görüntülenebilir. |
